2019 rok będzie trudny z powodu spowolnienia wzrostu gospodarczego
Po rekordowym wzroście dla bułgarskiego rynku nieruchomości w 2017 roku, kiedy to łączna wartość inwestycji wyniosła nieco ponad 1 mld euro, głównie dzięki sprzedaży największych centrów handlowych w Sofii, w tym roku sprzedaż biur spełniła oczekiwania i tworzy wiodący segment rynku.
Łączna wartość transakcji inwestycyjnych w pierwszej połowie 2018 roku (ostatni okres danych, dla których dostępne są dane) wyniósł prawie 400 milionów euro i raczej nie zbliży się do poziomu z ubiegłego roku. Zagraniczni inwestorzy nadal dominują nad bułgarskimi, ale biznes-konsultingowe firmy poinformowały o spadku zainteresowania inwestorów zagranicznych do rynku w Bułgarii z powodu wysokich cen na aktywy i braku jakości dużych projektów.
W zeszłym roku głównym inwestorem była fundacja Południowej Afryki, jednak zachodni inwestorzy wycofują się z rynku, twierdzi firma doradcza Cushman & Wakefield Forton. Bułgaria wciąż doświadcza trudności w konkurencji za te rynki kapitałowe z innymi rynkami Europy Wschodniej, takimi jak Rumunia, Węgry i Polska, które oferują najlepszy stosunek między wartością pozyskanych zasobów i wydajności.
Biznes-konsultingowe firmy ostrzegają, że po silnym wzroście, w 2019 roku będzie coraz trudniejsze ze względu na spowolnienie wzrostu gospodarczego i oczekiwanego stopniowego wzrostu stóp procentowych, ale efekt ten mało prawdopodobne będzie czuł się w pierwszych miesiącach nowego roku.
Biura są w centrum uwagi
Duże transakcje na rynku nieruchomości w 2018 roku zostały ujęte w segmencie biurowym z dominującymi lokalnymi inwestorami lub firmami z Europy Środkowej i Wschodniej. W pierwszym półroczu całkowity wolumen transakcji na rynku powierzchni biurowych wynosił 250 mln euro, czyli ponad dwa razy więcej, niż w analogicznym okresie w 2017 roku, i oczekuje się, że do końca roku osiągnie 500 milionów euro.
Największą transakcją na rynku nieruchomości biurowych nie tylko w 2018 roku, ale i w okresie po kryzysie było nabycie biznes-centrum "Megapark" przez Lion ' s Head, którego głównym udziałowcem jest południowoafrykański fundusz Old Mutual. Wartość transakcji szacuje się na prawie sto milionów euro. Do tego Lion ' s Head nabył od swojego partnera, bułgarskiej grupy AG Capital, budynek biurowy "Poligrafia" na autostradie Carygradskiej.
Na drugim miejscu w segmencie biurowym w tym roku było nabycie "Millennium Center" przez Wspólny Bank Bułgarski oraz firmą ubezpieczeniową DZI, należąca do belgijskiej grupy KBC, prawie 55 milionów euro. Sprzedawcą była firma budowlana NIKMI.
A w końcu kwietnia polska firma GTC nabyła biuro Sofia Tower, część centrum handlowego Mall of Sofia. Na rynku wynajmu największa transakcja powierzchni biurowych w 2018 roku została podpisana przez Concetrix, która wynajęła 11 500 metrów kwadratowych w biznes-budynku Advance Business Center, która buduje GTC i, jak się oczekuje, będzie zakończona w pierwszej połowie 2019.
Ograniczona oferta najwyższej klasy powierzchni biurowych i aktywny popyt doprowadziły do wzrostu czynszów w Sofii w trzecim kwartale 2018 roku, o 7,1% więcej niż w poprzednich trzech miesięcy, co stawia bułgarskiej stolicy na pierwsze miejsce w Europie. Tak więc, według danych Cushman & Wakefied Forton, do końca 2018 roku czynsze budynków biurowych klasy A z centralnym położeniem wyniesie od 14 do 15 euro za metr kwadratowy.
Jednak, zdaniem ekspertów, ta tendencja zmienia się na przeciwną, ponieważ rynek jest już blisko do punktu nasycenia, i oczekuje się, że propozycja znacznie wzrośnie w najbliższych latach.
Według Forton, budynki biurowe w Sofii na koniec roku stanowią prawie 440 tysięcy metrów kwadratowych, a do końca 2019 roku ma się zakończyć budowa prawie 240 tysięcy metrów kwadratowych. Ponad 40% w budowanych podziemnych placów już są wynajęte. Na koniec 2018 r. udział wolnych biur znajdowała się w przedziale 9,5–9,6% z prognozą stopniowego wzrostu w przyszłym roku.
Jak i w poprzednich latach, firmy w sektorze IT i BPO, a także centra ogólnego użytku są głównym czynnikiem na rynku powierzchni biurowych. Jako nowy trend na rynku nieruchomości biurowych w Sofii wyróżnione ogólne biura, które osiągają 27 tysięcy metrów kwadratowych i stają się coraz bardziej ważnym czynnikiem na rynku. Obecnie ich udział wynosi zaledwie 1,5% ogółu ofert, ale segment ten rośnie szybko, i Cushman & Wakefield Forton spodziewa się, że popyt na te powierzchnie wzrośnie o 50% do końca 2019 roku.
Źródło: Investor.bg